Water eraf

De afgelopen jaren kennen we ook situaties waarin er niet voldoende water Nederland binnenkomt. Door een daling in de toevoer uit de rivier of een hogere verdamping door de zon kan er droogte ontstaan. De klimaatverandering zorgt ervoor dat dit soort extremen vaker voorkomen. Dat blijkt ook uit de op 9 oktober 2023 gepresenteerde klimaatscenario’s van het KNMI. Hierin staat ook dat de kans op extremen toeneemt en dat we in de toekomst nattere winters en drogere zomers gaan krijgen.

Verdamping

In de wereld van de meteorologie omvat verdamping specifiek de omzetting van water naar waterdamp. Op het vasteland spelen planten een cruciale rol in dit fenomeen, en daarom gebruiken we vaak de term ‘evapotranspiratie‘ om dit complexe samenspel te beschrijven. De afgifte van vocht aan de atmosfeer is van belang voor het ontstaan van neerslag, waardoor verdamping een onmisbare schakel wordt in de waterkringloop.

Een veelgebruikte methode om verdamping te meten, staat bekend als de Methode Makkink. Deze benadering houdt rekening met verschillende factoren, waaronder zonnestraling, wind en temperatuur, die samen de omvang van de verdamping sterk beïnvloeden. Tijdens de zomermaanden neemt de invloed van de wind doorgaans af, waardoor het mogelijk wordt om de verdamping nauwkeurig te berekenen op basis van de dagelijkse hoeveelheid zonnestraling en het etmaalgemiddelde van de temperatuur. Het KNMI past deze Methode Makkink toe als een effectieve manier om dit complexe proces in kaart te brengen en te begrijpen.

Figuur 3: Verdamping (bron: KNMI)

Figuur 4: Gemiddelde hoeveelheid verdamping voor de zomer

Figuur 5: Gemiddelde hoeveelheid verdamping voor de winter

In Nederland vertoont verdamping aanzienlijke variaties tussen de seizoenen, met opvallende verschillen tussen de zomer en de winter. Deze seizoensgebonden schommelingen hebben directe invloed op het waterbalanssysteem en zijn van belang voor het begrijpen van het lokale klimaat.

In de zomermaanden speelt verdamping een belangrijke rol, waarbij de combinatie van warme temperaturen, overvloedige zonnestraling en vaak beperkte neerslag leidt tot een aanzienlijke verdampingsactiviteit. De hoge temperaturen bevorderen een verhoogde verdamping van oppervlaktewater, bodemvocht en vegetatie. Vooral tijdens periodes van intense hitte kan de verdamping aanzienlijk toenemen, wat invloed heeft op waterbronnen en landbouwgewassen.

In contrast daarmee staat de winter, waarin lagere temperaturen en minder zonnestraling de verdampingsactiviteit verminderen. Het koude seizoen wordt vaak gekenmerkt door lagere verdampingssnelheden, aangezien het water minder snel verandert in waterdamp bij lagere temperaturen. Daarnaast kunnen bevroren oppervlakken, zoals beijzelde meren en rivieren, de verdamping verder beperken.

Deze seizoensgebonden dynamiek van verdamping heeft gevolgen voor het lokale klimaat. Het begrijpen van deze patronen is essentieel voor het effectief beheren van waterbronnen en het anticiperen op mogelijke uitdagingen, zoals droogte in de zomer of bevroren watervoorraden in de winter.